阔以是什么意思

Shveycariya Konfederaciyas? Bes rásmiy atamas? nemecshe Schweizerische Eidgenossenschaft francuzsha Confédération suisse italyansha Confederazione Svizzera romanshsha Confederaziun svizra lat?nsha Confoederatio helvetica
Bayraq Gerb
Uran?: (nárásmiy) ?Unus pro omnibus, omnes pro uno? (lat?nsha) (?Birew hámme ush?n, hámme birew ush?n?)
Gimni: ?Swiss Psalm? (?Shveycar j?r??)
Shveycariyan?ń Evropada jaylasqan orn?
Paytaxt?	Bern (de-fakto) 46°57′N 7°27′E
Iri qalalar?	Cyurix, Jeneva, Bazel, Lozanna, Bern
Rásmiy tilleri	nemis francuz italyan romansh
Diniy quram? (2020)	62.6% xristian 34.4% katolik 22.5% protestant 5.7% basqa xristianlar 29.4% dinsiz 5.4% mus?lman 0.6% induizm 0.9% basqalar 1.1% juwap joq
Etnoxoronim	shveycar, shveycariyal?
Basqar?w formas?	konfederativlik parlamentlik respublika
? Prezident	Viola Amerd
? Vice-prezident	Karin Keller-Zutter
? Federal Kancler	Viktor Rossi
N?zam sh??ar?wsh? organ	Federall?q Májilis
? Joqar?? palata	Kantonlar keńesi
? Tómengi palata	Milliy keńes
Dúziliw tariyx?
? Tiykar sal?nd?	1-avgust 1291-j?l
? Suverenitet	24-oktyabr 1648-j?l
? Federall?q shártnama	7-avgust 1815-j?l
? Federall?q mámleket	12-sentyabr 1848-j?l
Maydan?
? Ul?wma	41,285 km2 (132-or?n)
? Suw (%)	4.34
Xal?q san?
? 2023-j?l (shama)	8 902 308 (99-or?n)
? 2015-j?l (sanaq)	8,327,126
? Xal?q t???zl???	207 adam/km2 (48-or?n)
JIó (SAUP)	2023-j?l (esap)
? Jámi	▲ $788.335 milliard (35-or?n)
? Jan bas?na	▲ $89,537 (6-or?n)
JIó (nominal)	2023-j?l (esap)
? Jámi	▲ $905.684 milliard (20-or?n)
? Jan bas?na	▲ $102,865 (5-or?n)
Djini (2018)	▼ 29.7 tómen
IRI (2021)	▲ 0.962 kútá joqar? · 1-or?n
Pul birligi	shveycar franki (CHF)
Waq?t zonas?	UTC+1
? Jaz (DST)	UTC+2
Avtomobil háreketi	oń
Telefon prefiksi	+42
ISO kod?	CHE
XOK kod?	SUI
Internet domeni	.ch, .swiss

百度 此外，据调查数据显示，对比植物从生长到作为能源被车辆使用的过程中的二氧化碳总排放量，复合燃料混动车型相比之前的非混动车型，特别是只使用从甘蔗提炼的乙醇作为燃料的情况下，能够大幅减少二氧化碳排放量。

Shveycariya (Switzerland, nem. Schweiz, francuzsha: Suisse, italyansha: Svizzera), Shveycariya Konfederaciyas? (nemisshe: Schweizerische Eidgenossenschaft, francuzcha: Conferderation Suisse, italyansha: Confederazione Svizzera) - Orayl?q Evropada jaylasqan mámleket. Maydan? 41 285 km2. Xalq? 10 mln. adam (2023). Yuridikal?q tárepten Paytaxt? joq. Paytaxt retinde Bern qalas? paydalan?lad?. Basqar?w tárepten 23 kanton (olardan 3 i yar?m kantonlar) ?a bólinedi. Dúnyada?? jarl?l?q dárejesi eń tómen bol?an mámleket esaplanad?.

Mámleketlik tili

Shveycariyada 4 mámleket tili bar: nemis, francuz, italyan hám retromansha tilleri. Shveycariyan?ń birinshi mámleket tili nemis tili bol?p tab?lad?. Sebebi bul tilde 5 million?a jaq?n xal?q sóylesedi. Lekin olar dialektte sóylesedi. Bul degeni olar shveycarsha-nemisshe sóylesedi. Shveycariyada 50 den art?q dialekt túri bar. Bunnan t?sqar? francuz, italyan tilleri de xal?q tárepinen dialektlestirilgen.

Mámleketlik basqar?w principi

Shveycariya - federal parlamentli respublika. ámeldegi Konstituciyas? 1874-j?l 29-mayda qab?l etilgen (keyinirek ózgerisler kirgizilgen). Mámleket hám húkimet basl??? - prezident, ol Federal j?ynal?s tárepinen Federal keńes (húkimet) a?zalar?nan 1 j?l múddetke saylanad? hám qayta saylan?w huq?q?na iye emes. N?zam sh??ar?wsh? hákimiyatt? 2 palatal? (Milliy keńes hám Kantonlar keńesi) Federal j?ynal?s, atqar?wsh? hákimiyatt? prezident hám Federal keńes (húkimet) ámelge as?rad?. Hárbir kanton óz Konstituciyas?, parlamenti hám húkimetine iye.

Tábiyat?

Ayma??n?ń úlken bóleginde Alp tawlar? jaylasqan (uz?nl??? 4634 m ge shekem, Dyufur taw?). Mámleket oray?nda Shveycariya tegis tawl???, arqa bat?s?nda Yura tawlar? bar. íql?m? ?z?ar, ortasha ?ql?m bol?p, Jenevada yanvar ay?n?ń ortasha temperaturas? 0°, iyul ay?n?ń ortasha temperaturas? 19°. Ortasha j?ll?q jaw?n mu?dar? 800–2500 mm. Qalas?nda dárya kóp. Reyn (Aare a??m? menen) dáryas?, Rona, Inn, Tichino dáryalar?n?ń joqar? a??m? qalas?nan a??p ótedi. Jeneva, Boden hám basqa kóller bar. Taw gúńgirt orman hám taw otlaql? top?raqlar tarqal?an. Mámleket ayma??n?ń 24% i orman. Tegis tawl?q hám tawlarda keń jap?raql? hám de iyne jap?raql? terekler ósedi, biyik tawlar subalp hám alp otlaqlar? menen oral?an. Alp tawlar?nda muzl?qlar bar (2 m?ń km2 qa jaq?n). Haywanat dúnyas? bay. Tawlarda sút emiziwshilerden jabay? eshki, suvsar, qoyan, su?ur, ay?w, túlki hám basqalar, quslardan búrkit, karqur, taw sh?msh???, dárya hám kól ja?alar?nda sha?ala ush?rayd?, suwda hár q?yl? bal?qlar bar. Tawlarda turizm, alpinizm, q?sq? sport túrleri menen shu??llan?w ush?n shárayatlar jarat?l?an. Shveycariya milliy ba??, kóplegen rezervat hám buy?rtpa qor?qxanalar bar.

Xalq?

Xalq? olmon-shveycariyal?qlar, francuz-shveycariyal?qlar, italyan-shveycariyal?qlar hám reto-romanlardan ibarat. Italyan, nemis, ispan, francuz, portugal hám basqalar da jasayd?. Rásmiy tilleri - nemis, francuz, italyan hám reto-roman tilleri. Xal?qt?ń 67,7% i qalalarda jasayd?. Dinge s?y?n?wsh?lard?ń kópshiligi katolik hám protestantlar. Iri qalalar?: Cyurix, Bazel, Jeneva, Bern, Lozanna.

Tariyx?

Qalas?nda jasa?an adamlard?ń áyyemgi rezidenciyalar? paleolit dáwirine tiyisli. Shveycariya haqq?nda?? birinshi jazba derekler eram?z?a shekemgi II ásirge tiyisli. Sol dáwirde qalas?n?ń úlken bólimine gelvetlerdiń kelt qáwimleri kelip jaylasqan (qalas?n?ń áyyemgi at? - Gelveciya sonnan kelip sh?qqan). 496-536 j?llarda Shveycariya ayma?? Franklar mámleketi quram?na kirdi. VII ásirde xal?qt? xristian dinine kirgiziw juwmaqland?. X ásirde qalas?n?ń arqa, 1032-34 j?llarda bat?s bólegi ?Múqaddes Rim imperiyas?? quram?na kirdi. XIII ásir ortalar?nda Gabsburglar?a qars? baslan?an gúres nátiyjesinde Shvic, Uri, Untervalden kantonlar? 1291-j?l 1-avgustta óz-ara ?máńgilik awqam? dúzip, ?Múqaddes Rim imperiyas?? sheńberinde Shveycariya konfederaciyas?na tiykar sal?nd?, 1499-j?lda bolsa ámelde ?árezsiz mámleketke ayland?. 1513-j?l 13 kantonnan ibarat federaciya retinde tol?q qáliplesti (1798-j?l?a shekem ámelde bol?an). 1648-j?l?? Vestfaliya kelisimine bola Shveycariya suverenli mámleket dep tán al?nd?. XVI ásirde qalas?nda reformaciya háreketi tarqald?. XVIII ásir aq?r?nda qalas?nda sanaat hám sawda ana?url?m rawajland?. 1798-1803-j?llar Shveycariya ayma??nda Gelveciya Respublikas? ámelde bold?. 1814-15 j?l?? Vena kongressi qalas?n?ń házirgi dáwirdegi shegaras?na jaq?n bol?an shegaran? belgilep berdi jáne on? máńgi biytárep mámleket dep járiyalad?. XIX ásirdiń 30-40-j?llar? siyasiy basqar?w principin demokratiyalast?r?w hám mámleketti oraylast?r?w háreketi háwij ald?. 1848-j?l?? konstituciya boy?nsha Shveycariya kantonlard?ń onsha bekkem bolma?an birlespesinen birden-bir federativ mámleketke ayland?. Birinshi hám Ekinshi jáhán ur?s? j?llar? Shveycariya óz biytárepligin tast?y?qlad?. Shveycariya ayma??nda túrli xal?q aral?q shólkemler jaylasqan. Shveycariya 2002-j?ldan BMSh a?zas?. 1991-j?l 23-dekabrde ózbekstan Respublikas? suverenitetti tán al?an hám 1992-j?l 7-mayda diplomatiyal?q múnásibetlerin ornatqan. Milliy bayram? - 1-avgust - Konfederaciya shólkemlestirilgen kún (1291); 1899-j?ldan beri bayramlanad?.

Tiykar?? siyasiy partiyalar? hám kásiplik awqamlar?

Shveycariya demokratiyal?q xristian partiyas?, 1935-j?l islengen; Shveycariya demokratlar? partiyas?; Shveycariya ?ba?manlar? partiyas?, 1983-j?l tiykar sal?n?an; Shveycariya radikal-demokratiyal?q partiyas?, 1848-j?l dúzilgen; Shveycariya social-demokratiyal?q partiyas?, 1888-j?l islengen; Shveycariya liberall?q partiyas?, 1913-j?l tiykar sal?n?an; Shveycariya xal?q partiyas?, 1971-j?l sentyabrde Shveycariya diyqan, ónerment hám byurgerlar birlesken partiyas? (1919) hám de Shveycariya demokratiyal?q partiyas? (1944) negizinde dúzilgen; Shveycariya azatl?q partiyas?, 1985-j?l shólkemlestirilgen; Shveycariya miynet partiyas?, 1944-j?l Shveycariya Kommunistlik Partiyas? (1921) hám socialistler topar? qos?l?w? nátiyjesinde dúzilgen. Shveycariya kásiplik awqamlar? birlespesi, 1880-j?lda dúzilgen.

Ekonomikas?

Shveycariya - intensiv aw?l xojal???na iye bol?an joqar? rawajlan?an industrial mámleket; jáhándegi iri finans oraylar?nan hám kapital eksport etiwshilerden biri. Jalp? ishki ónimde sanaatt?ń úlesi 25%, aw?l xojal??? 2,9%, finans hám qams?zland?r?w 25,4% ti qurayd?. Sanaat?nda mashinasazl?k hám metallsazl?q jetekshi tarmaq esaplanad?. Mashinasazl?q sanaat? metall isleytu??n an?q stanoklar, temirpress ásbap-úskeneleri, elektrotexnika buy?mlar? islep sh??arad?. Jáhánda islep shi?ar?latu??n saatt?ń U2 bólimi qalas?na tuwr? keledi. Ximiya, farmacevtika, toq?mash?l?q, tigiwshilik, trikotaj, ayaq kiyim, qa?az, poligrafiya, az?q-awqat (s?r, shokolad hám konsentratlar) sanaat? rawajlan?an. Tas duz hám qur?l?s materiallar? qaz?p al?nad?. J?l?na ortasha 60,4 mlrd. kVt soat elektr energiyas? payda etiledi ('/2 bólimi GES larda, 2/5 bólimi AES larda). Aw?l xojal???n?ń tiykar? shárwash?l?q (tiykar?nan, sút shárwash?l???) esaplanad?. Aw?l xojal??? óniminiń 3/4 bólegi shárwash?l?qqa tuwr? keledi, qaramal, shoshqa, qoy ba??lad?. Qussh?l?q rawajlan?an. Diyqansh?l?qta biyday, arpa, qant láblebi, kartoshka, pal?z eginleri egiledi. Júzimshilik rawajlan?an. Tawlarda a?ash tayarlanad?. Transportt?ń hár q?yl?lar? bar. Transport jollar hámmesi elektronlast?r?lgan bol?p, olard?ń uz?nl??? 5 m?ń km, avtomobil jollar? uz?nl??? 71,1 m?ń km. Kanat hám asma jollar da bar. Reyn dáryas? hám kóllerde kemeler qatnayd?. Eń iri port? - Bazel qalas? Syurix hám Jenevada xal?q aral?q aeroportlar bar. Shet el turizmi rawajlan?an (j?l?na ortasha 7 mln. adam kelip ketedi). Shveycariya shetke mashinasazl?q hám metallsazl?q ónimleri, atap aytqanda, saat, an?q priborlar, ximikat, toq?mash?l?q buy?mlar?, kiyim-kenshek, az?q-awqat hám basqalar sh??arad?. Shetten neft hám neft ónimleri, shiyki onim, úskeneler alad?. S?rtq? sawdada Germaniya, Franciya, Italiya, AQSh hám basqalar mámleketler menen sheriklik etedi. Pul birligi - shveycariya franki.

Medicinal?q x?zmeti, bilimlendiriwi, ilimiy hám mádeniy-a?art?wsh?l?q mákemeleri

Shveycariya vrachlar untlerdiń medicina flotlar?nda tayarlanad?. Lezen, Lugano, Davos, Montryo hám basqalar qalalarda ataql? kurortlar bar. Qalas?nda tálimniń birden-bir sistemas? joq. Hárbir kanton óziniń mektep n?zam? hám basqar?w?na iye. Lekin barl?q kantonlar ush?n 6-7 jastan 15-16 jasqa deyingi balalar ush?n májburiy tálim engizilgen. Tiykar?? (baslan??sh) mektepler hárbir kantonda qab?l etilgen sistema?a qaray 7,8 yamasa 9 j?ll?q bol?p, olar 2 basq?shtan ibarat (4+3, 4+4 yamasa 4+5). Orta mektepler 2 gruppal? bol?p ul?wma bilim beriw hám qánigelesken mekteplerge bólinedi. óner texnika oq?w or?nlar?, kommerciya, basqar?w, texnika, aw?l xojal??? hám kórkem mektepler, oq?t?wsh?lar gimnaziyalar? bar. Joqar? tálim sistemas?na universitet hám institutlar kiredi. Iri joqar? oq?w or?nlar?: Syurix universiteti, Jeneva, Bazel, Bern untlari, Syurix hám Lozannada?? federal texnologiya institutlar?, SanktGallenda?? ekonomika jáne social pánler mektebi. Shveycariya ilimiy izertlewlerge Shveycariya milliy fond? (1952) bassh?l?q etedi. Iri kitapxanalar?: Bazel universiteti kitapxanas? (2 mln. nan art?q sh??arma), Shveycariya milliy qutubxanas? (Bern qalas?nda, 1,5 mln. nan art?q sh??arma). qalas?nda 600 muzey bar. Irileri: Syurixda?? tariyx muzeyi, Bazel, Bern, Jeneva hám Syurixda?? kórkem óner muzeyleri, Lozannada?? elegant kórkem óner muzeyi.

Baspasózi, radioesittiriwi hám telekórsetiwleri

Shveycariya bir qansha gazeta hám jurnallar bas?p sh??ar?lad?. Irileri: ?Bazler saytung? (?Bazel gazetas??, nemis tilindegi kúndelik gazeta, 1977-j?ldan), ?Berner saytung? (?Bern gazetas??, nemis tilindegi kúndelik gazeta, 1979-j?ldan), ?Blik? (?Názer?, nemis tilindegi kúndelik gazeta, 1959-j?ldan), ?Veltvoxe? (?Jáhán hápte ishinde?, nemis tilindegi háptenama, 1933-j?ldan), ?Tages ansayer Syurix? (?Syurix kúndelik túsindiriwi?, nemis tilindegi kúndelik gazeta, 1893-j?ldan), ?Tribyun de Lozann - maten? (?Lozanna minberi - tań?, francuz tilindegi kúndelik gazeta, 1862-j?ldan). Shveycariya telegraf agentligi (ATS) 1894-j?lda dúzilgen; iri gazeta bas?l?mlar?n?ń akciya jámiyeti. Shveycariya radioesittiriw hám televidenie jámiyeti, yar?m kommerciya shólkemi. Qalas?nda radioesittiriwler 1923-j?ldan, úzliksiz telekórsetiwlar 1958-j?ldan baslan?an.

ádebiyat?

ádebiyat? nemis, francuz, italyan, retoroman tillerinde rawajlan?p at?r; tiline kóre a?ayin bol?an qońs?las mámleketlerdegi ádebiyat menen baylan?sqan. Nemis tilindegi ádebiyat áyyemgi xal?q qos?qlar?, ań?zlar?a bay (Vilgelm Tell haqq?nda?? ań?zlar, tariyx?y xronikalar). A?art?wsh?l?q a??m? dáwirinde A. Geller hám ull? pedagog I. G. Pestalocsi dóretiwshiliginde milliy ayr?qshal?qlar óz dálilin tawd?. Francuz jaz?wsh?s? J. J. Russo turm?s? hám dóretiwshiligi de Shveycariya menen baylan?sqan. 1848-j?l?? revolyuciyadan keyin nemis tilinde dóretiwshilik etiwshi I. Gotxelf, G. Keller, K. F. Meyer s?yaql? jaz?wsh?lar dóretiwshilinde realizmdi gúlleniwine múmkinshilik jarat?ld?; XIX ásir francuz tilindegi ádebiyatt?ń ataql? wákili R. Tepfer bol?p tab?lad?. Sol jaz?wsh?lard?ń dóretiwshiligi sebepli Shveycariya ádebiyat? birinshi ret s?rt elge tan?ld?. XX ásirdiń 1-yar?m?nda nemis tilinde jaz?wsh? R. Valzer, Ya. Byurer, francuz tilinde jaz?wsh? Sh. F. Ramyu s?yaql? jaz?wsh?lar óz dóretpelerinde aktual social máselelerge qaratt?. Olar ur?stan keyingi dáwirdegi realistlik ádebiyatt? jáne de kóteriw ush?n imkaniyat jaratt?. Nemis tilinde dóretiwshilik etiwshi M. Frish hám F. Dyurrenmatt dóretpeleri milliy ádebiyatt? Evropa mádeniyat?n?ń bayl??? dárejesine al?p sh?qt?. 1960-70 j?llarda nemis tilinde jaz?wsh? V. M. Diggelman, A. Mushg, O. F. Valter s?yaql? jaz?wsh?lar roman hám gúrrińlerinde, A. Mart?diń poeziyal?q j?ynaqlar?nda nemis tilindegi shveysar ádebiyat?n?ń realistik dástúrleri zamanagóy súwretlew qurallar? menen uy??nlas?p ketken. Francuz tilinde jaz?wsh? J. Alda, F. Jakotte, J. Shesseke, italyan tilinde jaz?wsh? F. Kyeza, retoroman tilinde jaz?wsh? K. Birt, A. Peyer, S. Kens s?yaql? jaz?wsh?lar ataql?.

Arxitektura

Shveycariyan?ń áyyemgi arxitektural?q estelikleri meroving kórkem óneri (RivaSanvitalda?? baptisteriy, V-VI ásirler), keyinirek ?Karolingler oyan?w dáwiri? kórkem óneri (SanktGallenda?? monastr, VII ásir) menen baylan?sqan. Romangotika us?l?nda?? imaratlar (Syurixda?? Grosmyunster, XII-XV ásirler; Bazelda?? soborlar, 1185-1200) Franciya hám Germaniya arxitektorl???na jaq?n. Oyan?w dáwiri arxitektorl??? dástúrleri XVII ásir imaratlar?nda saqlan?p qal?an (Syurixda?? ratusha, 1694-98, arxitektor I. Ya. Keller). XVII-XVIII ásirler arxitektorl???nda barokko us?l? payda bold? (SanktGallenda?? shirkew, 1755-70; Lozannada?? ratusha, XVII ásirde qayta qur?l?an). XVIII ásir aq?r?nda klassicizm keń tarqald? (Nevshatelda?? ratusha, 1782-90, arxitektor P. A. Peri). XIX ásir ortalar?nda eklektizm, XIX ásir aq?r?nda modern us?l? kórinisleri payda bola baslad?. XX ásirdiń 20-j?llar? arxitektorlar xal?q arxitektorl??? dástúrlerinen hám funkcionalizm us?l hám metodlar?nan paydaland?. 30-j?llarda?? ull? imaratlar: Lyutsernda?? Lyutsern kanton? kórkem óner hám májlisler úyi (1930-33, arxitektor A. Meyli), Jenevada?? Milletler saray? (1927-37, arxitektor Giyol). 50-70-j?llarda qońs?las qalalar (LeLinon, Jeneva qas?nda, 1962-70, arxitektorlar G. hám P. Amman hám basqalar), social hám basqar?w imaratlar [Lozanna qalas?nda?? ?Kodak? firmas? basqar?w imarat? hám sklad?, 1961-63, arxitektor F. Blugger; Syurixda?? ?Adamzat úyi? (Le Korbyuzye oray?), 1967, arxitektor Le Korbyuzye; Sug qalas?nda?? turar jay imaratlar?, 1958-68, arxitektor F. Shtukki hám basqalar; Jenevada?? ?Le Pari? kinoteatr?, 1971, arxitektor M. J. Soje].

Súwretlew kórkem óneri

Shveycariya ayma??nan tab?l?an dáslepki súwretlew kórkem óner estelikleri eram?z?a shekemgi 1 m?ń j?ll?qt?ń 2-yar?m?na tiyisli (Qarań?z: Laten mádeniyat?). Myunster (házirgi Myustair) da?? SanktIogann shirkewindegi diywalda?? súwretler IX ásirge tiyisli bol?p, monumental reńli súwretlewdiń áyyemgi esteligi esaplanad?. XIII-XV ásirlerde gotika músinshiligi hám súwretshiligi, kitap miniatyuras?, vitraj hám de dáske kórkem óneri rawajland?. XVI ásirde súwretshiler N. ManuelDeych, U. Graf hám kishi X. Leyi dóretiwshiligi d?qqatqa ?lay?q. G. Asper, j?l Amman hám T. Shtimmer XVI ásir kitap miniatyuras? ustalar? bol?p tab?lad?. Bazelda kishi X. Xolbeyn uzaq waq?t iskerlik júrgizdi. XVII ásir Shveycariya kórkem ónerinde barokko us?l? ayq?n kózge taslanad?. XVIII ásirde kóp shveycariyal?q kórkem óner ustalar? Franciyada tálim al?anl??? hám islegenligi sebepli, sol dáwir Shveycariya súwretlew kórkem óneri Franciya tásiri ast?nda bold?. Sol dáwir reńli súwretlewde pastel hám miniatyura portreti (J. Ye. Liotar), tábiyat kórinisi (S. Gesner), tariyx?y hám xojal?q (I. L. Aberli, Z. Freydenberger) janrlarda kóplegen dóretpeler jarat?ld?; ásirese, A. Graf hám I. G. Fyusli (tiykar?nan, Angliyada islegen) dóretiwshiligi d?qqatqa ?lay?q. XIX ásir bas?nda súwretlew kórkem ónerde klassicizm hám romantizm derlik rawajlanbad? (súwretshiler X. L. Fogel, X. Xeys, grafikash? R. Tepfer dóretiwshiligi). XIX ásir ortalar?nda realistlik tábiyat kórinisleri (A. Kalam), miynetkesh xal?q turm?s? kórsetilgen xojal?q kartinalar (F.Buxser, A. Anker) jarat?ld?. XIX ásir aq?r? - XX ásir baslar?nda simvolizm hám ?modern? us?l?nda dóretiwshilik etken A. Beklin dańq sh??ard?; F. Xodler ijodi milliy tariyx temas?na ba??shland?. Bul dáwirde Shveycariya kórkem ónerinde impressionizm, postimpressionizm, simvolizm a??mlar? háwij ald? (shveycariyal?q súwretshilerden F. Vallotton, T. Steynlen Franciyada isledi, A. Jakometti dóretiwshiligi de francuz mektebi menen baylan?sl?). Birinshi jáhán ur?s? j?llar? Shveycariya kórkem ónerinde ekspressionizm ba?dar? rawajland?. 60-70-j?llar Shveycariya kórkem ónerinde Evropa kórkem óneri a??m hám ba?darlar? kózge tasland?. Xal?q kórkem ónerinde a?ash na??s oy?wsh?l???, gúlalsh?l?q, toq?mash?l?q, sherim hám metall buy?mlar tayarlaw rawajlan?an.

Muz?ka

Shveycariya xal?q muz?ka kórkem ónerinde Alp tawlar?nda jasawsh? tawl?qlard?ń ayr?qsha janr? - yadl? hám qoysh? namalar? aj?ral?p turad?. Muz?ka ásbaplar? - alp buraws? hám shveycar úflep shertiletu??n saz ásbab?. Professional diniy muz?ka shama menen X ásirde payda bol?an. SanktGallen monastri Evropa muz?ka oray? bol?an. XIII ásirden dúnyal?q muz?ka kórkem ónerin tarat?wsh? minnezingerlar iskerlik kórsetken. XVI ásirde polifoniya muz?kas? ustalar? X. Kotter, L. Zenfl, L. Burjua dóretiwshilik etti. XVII ásirde qala muz?ka birlespeleri dúzile baslad?. XVIII ásir aq?r? - XX ásirde xor hám muz?ka jámiyetleri dúzildi, muz?ka tálimi rawajland? (kompozitor hám pedagoglar X. G. Negeli, I. F. Xegar, X. Xuber, ritmlik tárbiya sistemas? tiykarsh?s? E. JakDalkroz). XX ásirde F. Andre, V. Burkxard, G. Dore, F. Marten, K. F. Seminn, XX ásir 2-yar?m?nda G. Qall?ger, V. Fogel, Yu. Vittenbax, R. Mozer s?yaql? kompozitorlar ataql? bol?an. Qalas?nda 10 nan art?q simfonikal?q orkestr, bir qansha opera truppalar?, xor jámáátleri hám kamerl?q ansamblleri, Bazel muz?ka akademiyas?, Jeneva, Cyurix, Bern, Lozannada konservatoriyalar bar.

Teatr?

Shveycariya teatr kórkem óneri xal?q súwret markalar? tiykar?nda payda bol?an hám francuz, nemis, italyan tillerinde rawajlan?p at?r. XVI ásirde reformaciyan?ń katolicizmge qars? gúresin sáwlelendiriwshi pyesalar jarat?l?an. 1512-j?l birinshi dúnyal?q pyesa - ?Tell haqq?nda oy?n? qoy?l?an. Fastnaxtshpil janr? keń tarqal?an; bunda haq?yqatl?qt? sh?n sáwlelendiriw siyasiy satira menen uy??nlas?p ketken. 1738-j?l Jenevada birinshi professional truppa shólkemlestirildi hám ol francuz dramaturglar?n?ń pyesalar?n saxnalast?rd?. Lozanna (1781), Jeneva (1782 hám 1789), Shatlen (1786 ) hám basqa qalalarda teatr imaratlar? qur?ld?. 1801-j?l Sankt-Gallenda professional teatr?a tiykar sal?nd?. 1879-1951-j?llar Jenevada ?Granteatr? iskerlik kórsetti. 1908-j?l Syurixda ?Pfauenteatr? drama teatr? (keyinirek ?Shaushpilxauz?) ash?ld? hám qalas?n?ń jetekshi milliy teatr?na ayland?. 1938-61-j?llarda bul teatr?a belgili rejissyor Oskar Velterlin bassh?l?q etti hám teatrlarda B. Brext, F. Dyurrenmatt, A. Chexov hám basqalard?ń pyesalar? qoy?ld?. Qalada?? basqa ataql? teatrlar: Lozannada?? ?Pti shen? hám ?Bolye?, Jenevada?? komediya, ?Nuvo teatr de posh? hám ?De Rosh? teatrlar?, Syurixda?? Noymarkt teatr?, Bazelda?? teatr, Bern, Lyutsernda?? teatrlar. Shveycariya teatr?n?ń jetekshi ?ayratkerleri: O. Eberle, X. Gnekov, L. Lindtberg, teatr súwretshisi G. Otto.

Kino

Birinshi tol?q metrajl? kórkem film (?Konfederaciyan?ń payda bol?w??, rejissyor E. Xarder) 1924-j?lda jarat?l?an. Sol j?l? Syurixda ?Prazens? kinofirmas? dúzildi. 1930-40-j?llarda hújjetli filmler rejissyorlar? A. Veksler, E. Layzer jum?slar?, rejissyor L. Lindtbergtiń patriotl?q ruwx?nda?? kórkem filmleri (?Oqsh? Vipf?, 1938; ?Soń?? múmkinshilik?, 1945) ajral?p turad?. 1950-j?llarda ?Batrak Ul?? (1954), ?S?r pisiriwshiler? (1958; ekewiniń rejissyor F. Shneyder), ?Odeon kafesi? (1958, rejissyor K. Fryu) filmleri ekran?a sh?qt?. 60-j?llar?a shekem qalas?nda kino, tiykar?nan, nemis tilinde bol?an. Francuz tilinde dóretiwshilik etiwshiler aras?nda hújjetli filmler rejissyor Sh. Dyuvanel hám hújjetli filmpamfletler avtor? A. Brandt ataql?. 1968-j?l rejissyorlar A. Tanner, K. Goretta, J. L. Rua, M. Sutter hám J. J. Lagranj (keyinirek orn?na N. Yersen bold?). ?Besler topar?? na birlesti hám haq?yqatl?qt? boyap beriwge qars? sh?qt?. Olar óz filmleri (?Salamandra?: 1971; ?Afrikadan qayt?w?, 1975; ?Dúnya aral????, 1975, hámmesiniń rejissyor A. Tanner; ?Us?n?s?, 1972, rejissyor K. Goretta) nde ápiway? adamlar turm?s?n, turm?s q?y?nsh?l?qlar?n kórsetti. 1970-80-j?llarda rejissyorlar R. Lissi, T. Kyorfer, D. Shmid ataql? bol?an. Syurixda Shveycariya kinooray? iskerlik júrgizedi. 1946-j?ldan Lokarnoda xal?q aral?q kinofestivallar ótkeriledi.